តើអ្វីទៅជា Malware?
Malware មកពីពាក្យកាត់ថា “malicious software”។ វាមានរួមបញ្ចូលនូវមេរោគ និង spyware ដែលបានដំឡើងនៅលើកុំព្យូទ័រ ទូរស័ព្ទរបស់អ្នកឬឧបករណ៍ចល័តដោយគ្មានការយល់ព្រមពីអ្នក។ កម្មវិធីទាំងនេះអាចបង្កឱ្យឧបករណ៍របស់អ្នកទៅគាំង និងអាចត្រូវបានប្រើដើម្បីតាមដាន និងត្រួត ពិនិត្យសកម្មភាពអនឡាញ (online) របស់អ្នក។ ឧក្រិដ្ឋជនប្រើ malware នោះដើម្បី លួចព័ត៌មាន ផ្ទាល់ខ្លួន សូមផ្ញើរសារឥតបានការ (spam) និងការបន្លំ (fraud)។
ជៀសវាងពីការឆ្លង Malware
អ្នកបង្កើតនូវ Scam ព្យាយាមប្រើល្បិចដើម្បីជាធ្នាក់ឲ្យអ្នកចុចលើតំណភ្ជាប់ដែលនឹងទាញយក malware និង spyware ចូល ទៅកំព្យូទ័ររបស់ពួកគេ ជាពិសេសកុំព្យូទ័រដែលមិនប្រើកម្មវិធីសន្ដិសុខ គ្រប់គ្រាន់។ ដើម្បីកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃការទាញយក malware និង spyware អ្នកត្រូវ៖
- បច្ចុប្បន្នកម្មកម្មវិធីសន្តិសុខរបស់អ្នក៖ នៅក្នុងកម្រិតអប្បបរមាមួយ កុំព្យូទ័ររបស់អ្នកគួរ តែមានកម្មវិធី ប្រឆាំងមេរោគនិងប្រឆាំងនឹង spyware និងជញ្ជាំងភ្លើង (Firewall)។ កំណត់កម្មវិធីសន្ដិសុខ, កម្មវិធីរុករកអ៊ីនធឺណិត (browsers) របស់អ្នក និងប្រព័ន្ធ ប្រតិបត្តិការ (ដូចជាវីនដូឬរបស់ Mac OS) ដើម្បីធ្វើបច្ចុប្បន្នកម្មដោយស្វ័យប្រវត្តិ។
- ចូរកុំចុចលើតំណភ្ជាប់ណាមួយឬបើកឯកសារភ្ជាប់ណាមួយនៅក្នុងអ៊ីមែលលុះត្រាតែអ្នកដឹងថាអ្នកដែលបានផ្ញើវានិងអ្វីដែលភ្ជាប់នោះ៖ ការចុចលើតំណភ្ជាប់ និងបើកឯកសារ ភ្ជាប់ ទោះបីជានៅក្នុងអ៊ីមែលដែលហាក់បីដូចជាត្រូវបានផ្ញើរមកពីមិត្តភក្តិ ឬក្រុមគ្រួសារ – អាចបញ្ចូល malware នោះនៅលើកុំព្យូទ័ររបស់អ្នក។
- ទាញយកនិងដំឡើងកម្មវិធី តែពីវិបសាយដែលអ្នកបានដឹងនិងជឿទុកចិត្ត៖ ទាញយក ហ្គេមដោយឥតគិតថ្លៃ កម្មវិធីចែករំលែកឯកសារ អាចជាការប្រសើរ ប៉ុន្តែកម្មវិធីឥតគិតថ្លៃ អាចមកជាមួយនឹង malware។
- អប្បបរមា “Drive-By-Download” ការទាញយក៖ ត្រូវប្រាកដថាការកំណត់សន្ដិសុខ នៃកម្មវិធី browsers ខ្ពស់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីរកឱ្យឃើញការទាញយកគ្មានការអនុញ្ញាត។ ឧទាហរណ៍សម្រាប់កម្មវិធី Internet Explore ចូរប្រើការកំណត់ “មធ្យម (medium)” នៅកម្រិតអប្បបរមា។
- ប្រើកម្មវិធីទប់ស្កាត់ Pop-Up និងមិនត្រូវចុចលើតំណភ្ជាប់ណាមួយនៅក្នុង Pop-Up នោះឡើយ៖ ប្រសិនបើអ្នកចុច អ្នកប្រហែលជាដំឡើង malware នៅលើកុំព្យូទ័រ របស់អ្នក។ ចូរបិទ Pop-Up ដោយចុចលើសញ្ញា “X” នៅក្នុងរបារចំណងជើង (title bar)។
- កុំទិញកម្មវិធីណាដែលបានលេចចេញមកនៅក្នុង Pop-Up ឬអ៊ីម៉ែល៖ ជាពិសេស ពត៌មានផ្សព្វផ្សាយ អះអាងថាដើម្បីបានស្កេនកុំព្យូទ័រនិងរកឃើញ malware ។ នោះជាវិធីសាស្ត្រជនអាក្រក់ ប្រើដើម្បីឆ្លងរាលដាល malware តែប៉ុណ្ណោះ។
- ចូពិភាក្សាអំពីសុវត្ថិភាពកុំព្យូទ័រ៖ ប្រាប់កូនរបស់អ្នកថា សកម្មភាព online មួយចំនួន អាចធ្វើឲ្យកុំព្យូទ័រស្ថិតក្នុងហានិភ័យ មានដូចជាការចុចលើ Pop-Up, ការទាញយកហ្គេម “ដោយឥតគិតថ្លៃ” ឬកម្មវិធីបើកអ៊ីម៉ែលខ្សែឬប្រកាសពត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន
- ចំលងទុក (Back Up) ទិន្នន័យរបស់អ្នកឱ្យបានទៀងទាត់៖ មិនថាតើវាជាឯកសារ អត្ថបទ ឬរូបថតដែលមានសារៈសំខាន់ដល់អ្នក ចូរធ្វើការចំលងទុកទិន្នន័យណាមួយ ដែលអ្នកចង់ចង់រក្សាទុកនៅក្នុងករណីគាំងកុំព្យូទ័ររបស់អ្នក។
ការត្រួតពិនិត្យរកមើល Malware
ចូរធ្វើការត្រួតពិនិត្យកុំព្យូទ័ររបស់អ្នកសម្រាប់ឥរិយាបទមិនធម្មតា។ កុំព្យូទ័ររបស់អ្នកអាច ត្រូវបានឆ្លងមេរោគ ប្រសិនបើវា៖
- មានការយឺត គាំង ឬបង្ហាញសារកំហុសម្តងហើយម្តងទៀត
- មិនបិទ ឬចាប់ផ្ដើមឡើងវិញ (restart)
- ចេញ Pop-up ជាច្រើន
- បង្ហាញវិបសាយដែលអ្នកមិនមានបំណងទៅទស្សនា ឬផ្ញើអ៊ីមែលអ្នកមិនបានសរសេរ
ការព្រមានផ្សេងទៀតនៃវត្តមានរបស់ malware នោះរួមមាន៖
- មាននូវរបារថ្មី (new toolbars) ដែលយើងមិនចង់បាន
- មាន icon ថ្មីនិងមិនបានរំពឹងទុកនៅលើផ្ទាំង desktop របស់អ្នក
- ការផ្លាស់ប្តូរមួយរំពេចឬធ្វើឡើងវិញនូវទំព័រដើម (home page) នៅក្នុង Browsers អ្នក
- ថ្មកុំព្យូទ័រយួរដៃអ្នកអស់ថ្មកាន់តែលឿនខុសពីធម្មតា
កម្ចាត់ Malware
ប្រសិនបើអ្នកសង្ស័យថាមាន malware នៅក្នុងកុំព្យូទ័ររបស់អ្នក សូមអនុវត្តជំហានទាំងនេះ៖
- បញ្ឈប់ការដើរទិញឥវ៉ាន់, ធនាគារនិងការធ្វើសកម្មភាពនៅលើបណ្ដាញផ្សេងទៀតដែលមាន ប្រើប្រាស់ឈ្មោះ ពាក្យសម្ងាត់ ឬព័ត៌មានសំខាន់ៗផ្សេងទៀត។
- ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពកម្មវិធីសន្ដិសុខរបស់អ្នក ហើយបន្ទាប់មកដំណើរការវា ទៅស្កេនកុំព្យូទ័ររបស់ អ្នកដើម្បីរកមេរោគនិង spyware។ លុបអ្វីៗទាំងអស់នៅពេលដែលវាកំណត់ថាជាបញ្ហា។ អ្នកប្រហែលត្រូវ restart កុំព្យូទ័ររបស់អ្នកដើម្បីឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាព។
- ប្រសិនបើកុំព្យូទ័ររបស់អ្នកត្រូវបានរ៉ាប់រងដោយប័ណ្ណធានា ដែលផ្តល់ការគាំទ្របច្ចេកទេស ដោយឥតគិតថ្លៃ ចូរធ្វើការទាក់ទងទៅអ្នកផលិត។ មុនពេលអ្នកទាក់ទង សូមធ្វើការសរសេរ ចុះលេខម៉ូដែលនិងលេខ serial នៃកុំព្យូទ័រ, ឈ្មោះរបស់កម្មវិធីដែលអ្នកបានដំឡើង និងការ ពិពណ៌នាខ្លីនៃបញ្ហា។
- ក្រុមហ៊ុនជាច្រើនផ្ដល់ការគាំទ្របច្ចេកទេសតាមទូរស័ព្ទ តាម Online, នៅហាងរបស់ពួកគេ ហើយនៅក្នុងផ្ទះរបស់អ្នក។ ចូរធ្វើការសម្រេចចិត្ត តើមួយណាជាភាពងាយស្រួលសម្រាប់ អ្នក។ ទូរស័ព្ទនិងជំនួយ តាម Online ជាទូទៅគឺចំណាយតិចប៉ុន្តែអ្នកអាចមានដើម្បីធ្វើខ្លះនៃ ការងារដោយខ្លួនឯង។ យកកុំព្យួទ័ររបស់អ្នកទៅហាងគឺមាតម្លៃតិចជាងការជ្រើសរើសមនុស្ស ម្នាក់ជួសជុលដើម្បីមកចូលទៅក្នុងផ្ទះរបស់អ្នក។
- នៅពេលដែលកុំព្យូទ័ររបស់អ្នកដំណើរការធម្មតាឡើងវិញហើយនោះ សូមគិតថាតើត្រូវធ្វើ ដូម្តេចដើម្បីជៀសវាងកុំឲ្យបញ្ហានេះ កើតមានឡើងម្តងទៀតនាពេលអនាគត