-
Security Tips

ស្វែងយល់អំពីកត្តាជម្រុញទឹកចិត្តរបស់តួអង្គសាយប័រ
ការយល់ដឹងពីកត្តាជំរុញដែលនៅពីក្រោយសកម្មភាពរបស់តួអង្គសាយប័រ គឺមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការពង្រឹងយុទ្ធសាស្ត្រសន្តិសុខសាយប័រ និងការវាយតម្លៃហានិភ័យ។ ការលើកទឹកចិត្តទាំងនេះអាចមានភាពស្មុគស្មាញ និងអាចផ្លាស់ប្តូរតាមពេលវេលា ឬអាស្រ័យលើក្រុមជាក់លាក់នៃតួអង្គសាយប័រ។ ការវិភាគស៊ីជម្រៅលើការលើកទឹកចិត្ត និងគោលដៅរបស់ពួកគេអាចផ្តល់នូវការយល់ដឹងដ៏មានតម្លៃ ដែលជួយអង្គភាពនានាក្នុងការរៀបចំផែនការការពាររបស់ពួកគេប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។ ការលើកទឹកចិត្តសំខាន់ៗ ផលចំណេញហិរញ្ញវត្ថុ៖ នេះជាការលើកទឹកចិត្តទូទៅបំផុត ជាពិសេសសម្រាប់ឧក្រិដ្ឋជនសាយប័រ ដែលស្វែងរកប្រាក់ចំណេញដោយផ្ទាល់តាមរយៈសកម្មភាពដូចជា ransomware, phishing scam, ឬការលួចទិន្នន័យកាតឥណទាន។ គោលដៅចម្បងគឺការបំប្លែងការចូលប្រើប្រាស់ទៅជាលុយ។ អត្ថប្រយោជន៍ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ៖ តួអង្គគំរាមកំហែងដែលគាំទ្រដោយរដ្ឋ ជារឿយៗធ្វើប្រតិបត្តិការដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិ។…
Read More » -
General

យុទ្ធសាស្ត្រ បច្ចេកទេស និងនីតិវិធី (Tactics, Techniques and Procedures)
យុទ្ធសាស្ត្រ បច្ចេកទេស និងនីតិវិធី (TTPs) គឺជាវិធីសាស្ត្រដែលតួអង្គសាយប័រប្រើប្រាស់ដើម្បីរៀបចំ និងអនុវត្តការវាយប្រហាររបស់ពួកគេ។ ការយល់ដឹងពី TTPs ជួយអ្នកជំនាញសន្តិសុខសាយប័រក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណ និងដោះស្រាយការគំរាមកំហែងសាយប័របានប្រសើរជាងមុន។ ក. Phishing និងវិធីសាស្ត្រវិស្វកម្មសង្គម Phishing: ការផ្ញើអ៊ីមែលដែលមើលទៅគួរឱ្យជឿ ដែលមានតំណភ្ជាប់ ឬឯកសារភ្ជាប់គ្រោះថ្នាក់ Spear Phishing: ការផ្ញើ phishing ដែលកំណត់គោលដៅជាក់លាក់…
Read More » -
Khmer

កម្មវិធីអក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគ ១៦៖ ការកំណត់អត្តសញ្ញាណព័ត៌មានក្លែងក្លាយលើអុីនធឺណិត
ក្នុងបណ្ដាញសង្គមដែលជោរជន់ទៅដោយព័ត៌មាន តើធ្វើដូចម្ដេចទើបអាចសម្គាល់បានថា ព័ត៌មានមួយណាជាព័ត៌មានពិត ហើយមួយណាជាព័ត៌មានក្លែងក្លាយ? ស្វែងយល់ពីរបៀបក្នុងការកំណត់អត្តសញ្ញាណនៃព័ត៌មាន ដើម្បីចៀសវាងនូវការក្លាយជាជនរងគ្រោះនៃព័ត៌មានមិនពិត។ កម្មវិធី អក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគទី ១៦៖ ការកំណត់អត្តសញ្ញាណព័ត៌មានក្លែងក្លាយលើអ៊ីនធឺណិត
Read More » -
General

មេរោគចាប់ជំរិតគឺជាអ្វី?
មេរោគចាប់ជំរិត (Ransomware) គឺជាកម្មវិធីព្យាបាទដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីកូដនីយកម្ម (ចាក់សោរ ឬ អ៊ិនគ្រីប) ឯកសាររបស់ជនរងគ្រោះ ហើយទាមទារប្រាក់ឲ្យបង់ដើម្បីអាចឱ្យមានលទ្ធភាពចូលប្រើឯកសារនោះវិញបាន។ វាជាប្រភេទមេរោគកុំព្យូទ័រដែលមានគោលបំណងដើម្បីទាញយកប្រាក់ពីជនរងគ្រោះដោយផ្ទាល់ ជំនួសឲ្យការលួចទិន្នន័យ ឬបង្កការខូចខាតដល់ប្រព័ន្ធ។ មេរោគចាប់ជំរិតអាចប៉ះពាល់ដល់ឯកជនជនធម្មតា អាជីវកម្មខ្នាតតូច រហូតដល់ក្រុមហ៊ុនធំៗ និងស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាល ដោយបង្កឱ្យមានការរំខានប្រតិបត្តិការយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ និងការខាតបង់ហិរញ្ញវត្ថុដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ នៅពេលមេរោគចាប់ជំរិតចូលទៅក្នុងប្រព័ន្ធ វានឹងចាប់ផ្ដើមដំណើរការកូដនីយកម្មឯកសារសំខាន់ៗដូចជាឯកសារ Word,…
Read More » -
General

មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសុវត្ថិភាពបណ្តាញ៖ ការការពារហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរបស់អ្នក
សុវត្ថិភាពបណ្តាញគឺជាផ្នែកដ៏សំខាន់នៃយុទ្ធសាស្ត្រសុវត្ថិភាពតាមប្រព័ន្ធអុីនធឺណិត។ ការធានាថាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធបណ្តាញរបស់អ្នកត្រូវបានការពារយ៉ាងត្រឹមត្រូវគឺជាជំហានដំបូងក្នុងការការពារប្រព័ន្ធនិងទិន្នន័យរបស់អ្នកពីការវាយប្រហារតាមអុីនធឺណិត។ ១. ចំណោទបញ្ហានៃសុវត្ថិភាពបណ្តាញសព្វថ្ងៃ បណ្តាញក្នុងយុគ្គសម័យទំនើបជួបប្រទះនឹងបញ្ហាប្រឈមផ្នែកសុវត្ថិភាពដ៏ធំបំផុតជាងពេលណាៗទាំងអស់៖ ភាពស្មុគស្មាញកាន់តែកើនឡើងនៃបណ្តាញដោយសារការបង្កើនការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ចល័ត ការធ្វើការពីចម្ងាយ និងសេវាកម្មផ្ទុកទិន្នន័យតាមក្លោដ (cloud) ការពង្រីកនូវផ្ទៃវាយប្រហារ (attack surface) ដោយសារតែការកើនឡើងនៃឧបករណ៍ IoT និងកម្មវិធីប្រើប្រាស់តាមក្លោដ ការផ្លាស់ប្តូរព្រំដែនបណ្តាញប្រពៃណី ដោយសារការងារពីចម្ងាយនិងបច្ចេកវិទ្យាចល័ត ការវាយប្រហារដែលកាន់តែស្មុគស្មាញ រួមទាំងការវាយប្រហារកម្រិតខ្ពស់ (APTs)…
Read More » -
Khmer

កម្មវិធីអក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគ ១២៖ ការប្រើប្រាស់ WiFi សាធារណៈដោយសុវត្ថិភាព
WIFI សាធារណៈមាននៅសឹងតែគ្រប់ទីកន្លែង និងត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាទូទៅ។ ទន្ទឹមនឹងភាពងាយស្រួលនេះ WIFI សាធារណៈក៏អាចជាវិធីសាស្ត្រមួយដែលបើកផ្លូវដល់ជនខឹលខូចក្នុងការចូលមកលួចទិន្នន័យរបស់អ្នកប្រើប្រាស់ផងដែរ។ កម្មវិធី អក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគទី ១២៖ ប្រើប្រាស់ Wi-Fi សាធារណៈដោយសុវត្ថិភាព
Read More » -
Video

កម្មវិធីអក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគ ១១៖ ផលប៉ះពាល់នៃការបន្សល់ដានជើងឌីជីថល
រាល់ព័ត៌មានដែលបានបង្ហាញលើអុីនធឺណិត នឹងដិតជាប់ជាដានជើងលើប្រព័ន្ធឌីជីថលជារៀងរហូត។ ហេតុនេះហើយ អ្នកប្រើប្រាស់គ្រប់រូបត្រូវតែយល់ដឹង និងប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងការចែកចាយព័ត៌មានផ្ទាល់ខ្លួន។ កម្មវិធី អក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគទី ១១៖ ផលប៉ះពាល់នៃការបន្សល់ដានជើងឌីជីថល
Read More » -
Security Tips

គោលការណ៍សំខាន់ៗនៃសុវត្ថិភាពតាមប្រព័ន្ធអុីនធឺណិត
សុវត្ថិភាពតាមប្រព័ន្ធអុីនធឺណិតគឺជាការអនុវត្តនៃការការពារប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ ម៉ាស៊ីនមេ កម្មវិធី និងទិន្នន័យពីការចូលប្រើប្រាស់ដោយគ្មានការអនុញ្ញាត ឬការប៉ុនប៉ងវាយប្រហារតាមប្រព័ន្ធឌីជីថល។ ក្នុងសម័យបច្ចេកវិទ្យាបច្ចុប្បន្ន ទិន្នន័យគឺជាទ្រព្យសម្បត្តិដ៏មានតម្លៃបំផុត ហើយការការពារវាមិនមែនជាជម្រើសទៀតទេ ប៉ុន្តែវាជាការចាំបាច់ដោយសារតែការវិវឌ្ឍនៃការគំរាមកំហែងតាមអុីនធឺណិតមានភាពស្មុគស្មាញកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ ការវាយប្រហារតាមអុីនធឺណិតសព្វថ្ងៃនេះ មិនត្រឹមតែផ្តោតលើការលួចទិន្នន័យហិរញ្ញវត្ថុប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងមានគោលបំណងបំផ្លាញហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗរបស់ជាតិ បង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះក្រុមហ៊ុន និងរំខានដល់ប្រតិបត្តិការអាជីវកម្មថែមទៀតផង។ ដូច្នេះ ការយល់ដឹងស៊ីជម្រៅអំពីមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសុវត្ថិភាពតាមអុីនធឺណិត គឺជាកាតព្វកិច្ចចំពោះគ្រប់អង្គភាព។ ១. ធាតុសំខាន់ៗនៃសុវត្ថិភាពតាមប្រព័ន្ធអុីនធឺណិត (CIA…
Read More » -
Security Tips

ការគំរាមកំហែងពីខាងក្នុង (Insider Threats)
ការគំរាមកំហែងពីខាងក្នុងសំដៅលើគ្រោះថ្នាក់ដែលកើតចេញពីបុគ្គលិក អតីតបុគ្គលិក អ្នកម៉ៅការ ឬដៃគូអាជីវកម្មដែលមានការអនុញ្ញាតឱ្យចូលប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធ និងទិន្នន័យរបស់អង្គភាព។ ការគំរាមកំហែងទាំងនេះមានគ្រោះថ្នាក់ជាពិសេស ដោយសារពួកគេមានចំណេះដឹងខាងក្នុង និងសិទ្ធិចូលប្រើប្រាស់ស្របច្បាប់ទៅកាន់ប្រព័ន្ធឌីជីថលសំខាន់ៗ។ មិនដូចការគំរាមកំហែងពីខាងក្រៅទេ ការគំរាមកំហែងពីខាងក្នុងអាចគេចផុតពីយន្តការឃ្លំាមើល និងការការពារសន្តិសុខតាមបែបប្រពៃណី ហើយធ្វើឱ្យមានការលំបាកក្នុងការរកឃើញនិងទប់ស្កាត់។ ១. ប្រភេទនៃការគំរាមកំហែងពីខាងក្នុង ការគំរាមកំហែងពីខាងក្នុងអាចបែងចែកជាច្រើនប្រភេទអាស្រ័យលើចេតនា និងវិធីសាស្រ្តរបស់ពួកគេ៖ ការគំរាមកំហែងដោយចេតនា៖ បុគ្គលដែលមានចេតនាមិនល្អ ប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនដើម្បីលួចទិន្នន័យ ធ្វើឱ្យខូចខាតប្រព័ន្ធ ឬបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់អង្គភាព។…
Read More » -
General

ឧក្រិដ្ឋជនសាយប័រ (Cyber Criminal)
ឧក្រិដ្ឋជនសាយប័រ (Cyber Criminal) គឺជាបុគ្គល ឬក្រុមដែលប្រើប្រាស់ឧបករណ៍ និងបច្ចេកទេសឌីជីថលដើម្បីប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ជាពិសេសសម្រាប់ផលចំណេញហិរញ្ញវត្ថុ។ ពួកគេបានរីកលូតលាស់ពីអ្នកហេកនៅតាមផ្ទះធម្មតា ទៅជាសហគ្រាសឧក្រិដ្ឋកម្មដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធច្បាស់លាស់ និងមានសេវាកម្មឧក្រិដ្ឋកម្មពេញលេញ។ ជាមួយនឹងការវិវត្តនៃបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ឧក្រិដ្ឋជនទាំងនេះបានសម្របខ្លួនយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដោយប្រើប្រាស់វិធីសាស្ត្រទំនើបៗដើម្បីទាញយកប្រយោជន៍ពីភាពងាយរងគ្រោះ (vulnerability) នៅក្នុងប្រព័ន្ធ និងបណ្តាញ។ សកម្មភាពរបស់ពួកគេរួមមានចាប់ពីការលួចទិន្នន័យរហូតដល់ការវាយប្រហារដោយមេរោគបង្កគ្រោះថ្នាក់ទ្រង់ទ្រាយធំ ដែលអាចបង្កការខូចខាតយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់បុគ្គល, អង្គភាព និងសង្គម។…
Read More » -
Khmer

កម្មវិធីអក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគ ៩៖ ការការពារកុមារតាមអុីនធឺណិត
កុមារនាពេលបច្ចុប្បន្ន ធំធាត់ឡើងមកជាមួយនឹងពិភពឌីជីថលទៅហើយ ដូច្នេះតើឪពុកម្ដាយ ឬអាណាព្យាបាលគួរយល់ដឹងលើចំណុចសំខាន់ៗអ្វីខ្លះ ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពកូនៗពីអ៊ីនធឺណិត? កម្មវិធី អក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគទី ៩៖ ការការពារកុមារតាមអ៊ីនធឺណិត
Read More » -
Security Tips

ការយល់ដឹងអំពីអនាម័យតាមអុីនធឺណិត៖ មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសុវត្ថិភាពអនឡាញ
អនាម័យតាមអុីនធឺណិត (cyber hygiene) គឺជាការអនុវត្តសន្តិសុខសាយប័រជាប្រចាំនិងជាប្រព័ន្ធដើម្បីរក្សាឧបករណ៍ និងទិន្នន័យរបស់អ្នកឱ្យមានសុវត្ថិភាព។ ដូចអនាម័យផ្ទាល់ខ្លួនដែលការពារសុខភាពរាងកាយរបស់យើង អនាម័យតាមអុីនធឺណិតការពារ “សុខភាពឌីជីថល” របស់យើង។ វាជាជំហានមូលដ្ឋានដែលយើងត្រូវអនុវត្តន៍ដើម្បីកាត់បន្ថយហានិភ័យសន្តិសុខនៅលើអុីនធឺណិត។ តាមរយៈការអនុវត្តទម្លាប់ទាំងនេះ យើងបង្កើតរបាំងការពារដ៏រឹងមាំប្រឆាំងនឹងការគំរាមកំហែងដែលអាចកើតមានជាច្រើននៅក្នុងពិភពអនឡាញ។ ១. ការការពារបឋម អនាម័យតាមអុីនធឺណិតដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការការពារបឋមប្រឆាំងនឹងការគំរាមកំហែងសាយប័រធម្មតា។ វាមិនអាចការពារប្រឆាំងនឹងការវាយប្រហារដ៏ស្មុគស្មាញបំផុតទេ ប៉ុន្តែវាអាចកាត់បន្ថយនូវលទ្ធភាព នៃការវាយប្រហារទូទៅ ដែលគំរាមកំហែងភាគច្រើន។ ការអនុវត្តសាមញ្ញដូចជាការប្រើប្រាស់ពាក្យសម្ងាត់ខ្លាំង…
Read More » -
General

តើអ្វីទៅជាការវាយប្រហារក្នុងទម្រង់ APT?
ជាទូទៅ APTs តំណាងឱ្យកម្រិតខ្ពស់នៃគ្រោះថ្នាក់តាមអុីនធឺណិត ដោយសារតែការរួមបញ្ចូលគ្នានៃបច្ចេកទេសទំនើប ភាពអត់ធ្មត់គ្មានកំណត់ និងការលើកទឹកចិត្តខ្ពស់របស់តួអង្គដែលនៅពីក្រោយពួកគេ។ ការយល់ដឹងអំពីលក្ខណៈពិសេសទាំងនេះគឺជាជំហានដំបូងដ៏សំខាន់ក្នុងការបង្កើតយុទ្ធសាស្រ្តការពារដ៏រឹងមាំប្រឆាំងនឹងការគំរាមកំហែងទាំងនេះ។ ថ្មីៗនេះប្រទេសសឹង្ហបុរីបានធ្វើការប្រកាសជាសាធារណៈអំពីការវាយប្រហារដោយក្រុម APT មានឈ្មោះថា UNC3886 ទៅលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗ (CII) របស់ខ្លួន ហើយបាននឹងកំពុងបន្តយ៉ាងសកម្ម។ APTs ខុសគ្នាពីការវាយប្រហារតាមអុីនធឺណិតភាគច្រើនដោយសារតែពួកវាមិនមែនជាការវាយប្រហារស្វ័យប្រវត្តិដោយមេរោគកុំព្យូទ័រធម្មតានោះទេ។ អ្នកវាយប្រហារនៅពីក្រោយ APTs គឺជាក្រុមឧក្រិដ្ឋជនអុីនធឺណិតដែលមានការរៀបចំល្អ…
Read More » -
Awareness

កម្មវិធីអក្ខរកម្មឌីជីថល | ភាគ ៨៖ ទូទាត់តាមអនឡាញប្រកបដោយសុវត្ថិភាព
រយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ការទូទាត់សាច់ប្រាក់ភាគច្រើនបានផ្លាស់ប្ដូរទៅរកការទូទាត់តាមប្រព័ន្ធអនឡាញ ដូច្នេះតើការទូទាត់គួរតែធ្វើឡើងយ៉ាងដូចម្ដេចទើបមានសុវត្ថិភាព?
Read More » -
General

ច្បាប់ឧក្រិដ្ឋកម្មសាយប័រនៅអាស៊ាន
ក្របខណ្ឌច្បាប់នៅទូទាំងអាស៊ានមានភាពខុសគ្នាគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ទាំងក្នុងភាពចាស់ទុំ វិសាលភាព និងសមត្ថភាពអនុវត្ត។ ខណៈពេលដែលប្រទេសខ្លះបានអនុវត្តន៍ច្បាប់សន្តិសុខសាយប័រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ប្រទេសផ្សេងទៀតកំពុងអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធបទប្បញ្ញត្តិរបស់ខ្លួន។ ប្រទេសភាគច្រើនបានបង្កើតច្បាប់ជាក់លាក់ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការគំរាមកំហែងឌីជីថល ទោះបីជាវិធីសាស្ត្រខុសគ្នាទៅតាមទម្រង់នៃច្បាប់ សមត្ថភាពបច្ចេកទេស និងអាទិភាពអភិបាលកិច្ចក៏ដោយ។ ១. ច្បាប់តាមប្រទេសនីមួយៗ សមាជិកអាស៊ាននីមួយៗបានអភិវឌ្ឍន៍ច្បាប់ឧក្រិដ្ឋកម្មសាយប័រជាក់លាក់ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់ពួកគេ។ ច្បាប់សន្តិសុខសាយប័រ និងច្បាប់ស្តីពីការប្រើប្រាស់កុំព្យូទ័រមិនត្រឹមត្រូវរបស់សិង្ហបុរីផ្តល់ការការពារយ៉ាងរឹងមាំ ខណៈពេលដែលច្បាប់ឧក្រិដ្ឋកម្មកុំព្យូទ័ររបស់ម៉ាឡេស៊ីផ្តោតលើការដាក់ទោសចំពោះការចូលប្រើប្រាស់ដោយគ្មានការអនុញ្ញាត។ ច្បាប់សន្តិសុខសាយប័ររបស់ថៃផ្តល់អំណាចត្រួតពិនិត្យសំខាន់ៗដល់រដ្ឋាភិបាល ហើយច្បាប់សន្តិសុខសាយប័ររបស់វៀតណាមតម្រូវឱ្យមានការរក្សាទុកទិន្នន័យក្នុងប្រទេស។ ២.…
Read More »














